ทำความรู้จัก Virtual Bank ธนาคารไร้สาขาที่กำลังเปิดยื่นขอใบอนุญาต

หลังจากรอมานานข้ามปี ในที่สุดเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2567 กระทรวงการคลังก็ออกประกาศเกณฑ์การจัดตั้ง Virtual Bank โดยไม่จำกัดจำนวนใบอนุญาต จากเดิมกำหนดไว้ 3 ราย โดยให้ธนาคารแห่งประเทศไทย(ธปท.) เป็นผู้พิจารณาตามความเหมาะสม ซึ่งกำหนดทุนจดทะเบียนระยะแรกไม่น้อยกว่า 5 พันล้านบาท และสามารถเป็น Joint Venture ได้

มาทำความรู้จัก Virtual Bankอีกครั้งว่าคืออะไร

โดย virtual bankหรือธนาคารพาณิชย์ไร้สาขา เป็นธนาคารพาณิชย์รูปแบบใหม่ที่ให้บริการผ่านช่องทางดิจิทัลเป็นหลักโดยไม่มีสาขา เครื่องถอนเงินสดอัตโนมัติ (ATM) หรือเครื่องฝากเงินสดอัตโนมัติ (CDM) เป็นของตนเอง แต่ยังสามารถให้บริการทางการเงินได้อย่างครบวงจร

อย่างไรก็ตาม เพื่อให้บริการลูกค้าที่ยังต้องการใช้เงินสด หรือให้บริการที่ยังไม่สามารถทำผ่านช่องทางดิจิทัลได้อย่างเต็มรูปแบบ virtual bankอาจแต่งตั้งตัวแทนรับฝาก/ถอนเงิน หรือให้บริการผ่านเครือข่าย ATM ของธนาคารพาณิชย์อื่น

ทั้งนี้ สำหรับในประเทศไทย ธปท. คาดหวังไว้ว่า virtual bankจะเข้ามายกระดับการให้บริการกับกลุ่มลูกค้ารายย่อยและธุรกิจ SMEs เป็นหลัก

แม้ธนาคารประเภทนี้จะจัดตั้งขึ้นมาสักระยะหนึ่งแล้วในต่างประเทศ แต่ยังถือว่าเป็นธนาคารประเภทใหม่ที่ไม่มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการ และเรียกแตกต่างกันในแต่ละประเทศ เช่น digital bank (สิงคโปร์และมาเลเซีย) internet-only bank (เกาหลีใต้และไต้หวัน) neobank (สหราชอาณาจักรและออสเตรเลีย) และ virtual bank(ฮ่องกง)

สำหรับประเทศไทยจะใช้ชื่อ virtual bankเพื่อไม่ให้สับสนกับคำว่า mobile banking หรือ internet banking ซึ่งใช้เรียกช่องทางการให้บริการของธนาคารพาณิชย์ที่มีอยู่แล้วในปัจจุบัน

Virtual Bankกับธนาคารพาณิชย์ในปัจจุบัน ต่างกันอย่างไร

แม้จะให้บริการผ่านแอปพลิเคชันเหมือนกัน แต่จุดเด่นของ virtual bankที่แตกต่างจากธนาคารพาณิชย์ปัจจุบันอาจแบ่งได้เป็น 2 ด้านหลัก คือ

(1) การไม่มีสาขาจะช่วยลดต้นทุนการดำเนินงานให้ virtual bankโดยเฉพาะค่าสถานที่ และค่าจ้างพนักงานประจำสาขา หลุดออกจากกรอบของธนาคารพาณิชย์ดั้งเดิมที่ยังพึ่งพาเจ้าหน้าที่หรือบุคลากรในหลายกระบวนการ หรือดำเนินงานบนโครงสร้างระบบเทคโนโลยีเดิมที่อาจไม่ค่อยคล่องตัว ทำให้มีข้อจำกัดในการนำเสนอผลิตภัณฑ์ทางการเงินรูปแบบใหม่ ๆ

ธปท.คาดหวังว่า virtual bankจะเข้ามามีบทบาทในการออกแบบกระบวนการทำงานและการให้บริการใหม่ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น อาศัยประโยชน์จากเทคโนโลยีที่ยืดหยุ่นคล่องตัว พัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้ดีและเร็วขึ้น

(2) virtual bankที่จะเปิดให้บริการจะต้องนำข้อมูลทางเลือกที่หลากหลายมาใช้วิเคราะห์พฤติกรรม เพื่อประกอบการนำเสนอบริการทางการเงิน ที่เหมาะกับความต้องการและความเสี่ยงของลูกค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ทั้งมิติด้านคุณภาพและราคา

จุดเด่นทั้ง 2 ด้านดังกล่าวจะสนับสนุนให้virtual bank สามารถให้บริการลูกค้ารายย่อยที่เข้าไม่ถึงบริการของธนาคารพาณิชย์ในปัจจุบัน (unserved) และกลุ่มที่เข้าถึงแล้ว แต่ยังได้รับบริการไม่เพียงพอหรือไม่ครบวงจร (underserved) ได้ดียิ่งขึ้น

คนไทยจะได้ประโยชน์อะไรจากVirtual Bank

ธปท. คาดหวังให้virtual bank เข้ามาพัฒนานวัตกรรมในภาคการเงินควบคู่กับการดูแลความเสี่ยงที่อยู่บนพื้นฐานของความรับผิดชอบต่อสังคมโดยรวม (responsible innovation) โดยได้กำหนดเป้าหมายของ “สิ่งที่อยากเห็น (green line)” และ “สิ่งที่ไม่อยากเห็น (red line)” จากการเปิดให้มี virtual bankไว้อย่างชัดเจน ดังนี้

แนวทางดำเนินการของ ธปท.

ธปท. ได้ออกแบบกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการจัดตั้งvirtual bank นับตั้งแต่การกำหนดคุณสมบัติและการคัดเลือกผู้ขอจัดตั้ง การประเมินความพร้อมก่อนเปิดให้บริการ ตลอดจนการกำกับดูแลอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่องไว้อย่างรัดกุม พร้อมกับสื่อสารเป้าหมายไว้อย่างชัดเจนล่วงหน้า เพื่อให้มั่นใจได้ว่า virtual bankที่เปิดให้บริการสามารถบรรลุ green line โดยไม่มีพฤติกรรมหรือความเสี่ยงที่อาจนำไปสู่ red line

สำหรับการกำหนดคุณสมบัติและการคัดเลือกผู้ขอจัดตั้ง ธปท. จะพิจารณาคัดเลือกจากผู้ยื่นขอจัดตั้งที่มีคุณสมบัติครบถ้วนและเหมาะสมที่สุดเท่านั้น เพื่อให้มั่นใจได้ว่าจะเข้ามาช่วยตอบโจทย์ให้บรรลุ green line ได้อย่างยั่งยืน นอกจากนี้ ธปท. เห็นว่าในระยะแรกของการเปิดให้มีผู้ให้บริการvirtual bank ซึ่งเป็นบริการรูปแบบใหม่ ก็ควรพิจารณาจำกัดจำนวนใบอนุญาตไว้ เพื่อไม่ให้มีจำนวนผู้ให้บริการมากเกินไปจนสร้างการแข่งขันอย่างรุนแรง และเป็นผลเสียต่อระบบการเงินในระยะยาว อีกทั้งยังเอื้อให้ ธปท. สามารถกำกับดูแลได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ธปท. จะเข้าไปประเมินความพร้อมก่อนเปิดให้บริการอย่างรอบด้าน โดยเฉพาะการบริหารจัดการความเสี่ยงด้านไอที และระบบงานที่เกี่ยวข้องให้ได้ตามมาตรฐาน เพื่อให้มั่นใจได้ว่า virtual bankสามารถให้บริการได้ตามแผนอย่างราบรื่น มีมาตรฐานด้านความปลอดภัยในการให้บริการตามหลักเกณฑ์ที่ ธปท. กำหนด เช่น ต้องใช้มาตรฐานการยืนยันตัวตนที่เข้มงวดเท่าเทียมกับธนาคารพาณิชย์ทั่วไป เพื่อป้องกันความเสี่ยงที่มิจฉาชีพจะใช้เป็นช่องทางการกระทำความผิด

รวมทั้งมีกระบวนการนำเสนอผลิตภัณฑ์ที่เป็นธรรม ทั้งการให้ข้อมูลผลิตภัณฑ์ที่ถูกต้องครบถ้วน การขอความยินยอมในการใช้ข้อมูลลูกค้าอย่างเหมาะสม ตลอดจนมีแนวทางดูแลและคุ้มครองผู้ใช้บริการที่สะดวกและรวดเร็ว เช่น ผ่านบริการ live chat, call center หรือการทำ VDO call รวมทั้งมีแผนสำรองเพื่อให้ลูกค้าสามารถถอนเงินสดได้เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน

ส่วนการกำกับดูแลอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง virtual bankที่เปิดให้บริการจะต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์การกำกับดูแลเช่นเดียวกับธนาคารพาณิชย์ทั่วไป และจะถูกกำกับดูแลตามระดับความเสี่ยง โดย ธปท. จะให้ความสำคัญเป็นพิเศษในด้านความต่อเนื่องในการให้บริการของระบบไอที และประสิทธิภาพในการดูแลลูกค้าผ่านช่องทางดิจิทัล

นอกจากนี้ ในช่วง 3-5 ปีแรกที่เปิดดำเนินการ (phasing) ธปท. จะกำกับดูแลอย่างใกล้ชิด และอาจกำหนดเงื่อนไขเพิ่มเติมให้virtual bank ปฏิบัติตามความเหมาะสม เพื่อให้มั่นใจได้ว่า สามารถดำเนินธุรกิจได้อย่างมั่นคงโดยไม่ก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อผู้ฝากเงินและระบบการเงิน เมื่อครบช่วงแรกแล้ว หาก ธปท. เห็นว่า virtual bankสามารถดำเนินธุรกิจได้อย่างยั่งยืน โดยนำเสนอบริการทางการเงินที่ตอบโจทย์ green line และไม่ได้มีพฤติกรรมที่อาจก่อให้เกิด red line ธปท. จะพิจารณาให้ผ่านช่วง phasing โดยยกเลิกเงื่อนไขที่กำหนดให้virtual bank นั้น ๆ ต้องปฏิบัติตาม

นอกจากนี้virtual bank นับเป็นสถาบันการเงินที่ต้องนำส่งเงินเข้าสถาบันคุ้มครองเงินฝากเช่นเดียวกับสถาบันการเงินประเภทอื่น นับตั้งแต่วันแรกที่เริ่มเปิดดำเนินการ ดังนั้น การฝากเงินที่virtual bank จะได้รับความคุ้มครองเช่นเดียวกับการฝากเงินที่สถาบันการเงินประเภทอื่น

เมื่อไหร่คนไทยจะได้ใช้Virtual Bank

หลังมีประกาศหลักเกณฑ์ลงราชกิจจานุเบกษาในเดือนมีนาคม 2567 จะเปิดรับสมัครผู้สนใจ โดยมีระยะเวลาการเปิดรับสมัครเป็นเวลา 6 เดือน หลังจากนั้นธปท.จะพิจารณาคุณสมบัติผู้เข้ายื่นใบสมัครภายใน 9 เดือน และจะประกาศชื่อผู้ที่ได้รับใบอนุญาต (License) ได้ช่วงกลางปี 2568 โดยผู้ที่ได้รับคัดเลือกจะมีเวลาในการเตรียมตัวเป็นเวลา 1 ปี คาดว่าVirtual Bankจะดำเนินการธุรกิจได้ภายในปี 2569

ที่มา : bot.or.th